Bij Google, een honderd procent no-nonsense bedrijf, draait al jaren een succesvol trainingsprogramma in mindfulness. Ook andere grote organisaties bieden hun werknemers cursussen op het gebied van meditatie aan. Waar dat lange tijd gold als zweverige navelstaarderij wordt nu ook in de wereld van het grote geld de meerwaarde ingezien van het zitten op een kussen. Spiritualiteit heeft haar intrede gedaan in het zakenleven. Ook daar worden antwoorden gezocht op vragen als: wie ben ik? En: waarom leef ik?

De logica van geluk

Mo Gawdat is zo’n spiritueel zoeker uit de wereld van omzet, winst en targets. Gawdat is Chief Business Officer van Google en auteur van: De logica van geluk. Omdat hij een techneut is tot in het diepst van zijn vezels, benaderde Gawdat de zingevingsvragen die hem bezighielden vanuit wat hem het meest bekend was: rationaliteit, formules en logica. Vanuit die optiek richt hij zijn pijlen op de illusies en blinde vlekken die wij allen hebben en die ons afhouden van geluk. Zijn bronnen zijn spiritueel denkers uit alle windrichtingen en van alle tijden. Vanuit dat wat hij van hen leert, prikt hij de illusie door, dat we een zelf hebben dat we hoe dan ook tegenover anderen moeten verdedigen. Hij gaat in op onze krampachtige manier van omgaan met tijd, onze controledwang en angst om te falen.

Hersenen

Vervolgens besteedt Gawdat uitvoerig aandacht aan onze waarneming. Maar al te vaak gaan we er vanuit, dat wat we zien, horen, ruiken, proeven en voelen de werkelijkheid is, waar is. Psychologen en, meer recent, hersenwetenschappers hebben echter aangetoond, dat dat in veel gevallen niet klopt. Onze zintuiglijke waarnemingen worden in sterke mate gefilterd door onze levenservaringen en onze ‘programmatuur’. Bovendien zijn onze hersenen evolutionair gezien meer ingesteld op gevaar dan op geluk. Voor onze prehistorische voorouders was dat van levensbelang: elk signaal uit de omgeving deed ertoe, want elk signaal kon een alarmbel zijn in een wereld vol dreiging. Wij, moderne mensen, leven niet meer te midden van leeuwen en tijgers. Toch werken onze hersens nog grotendeels op dezelfde manier. Daarom hebben we de neiging eerder negatief dan positief te zijn, meer te klagen en te oordelen dan te waarderen en te genieten.

Formule

Mo Gawdat beschrijft hoe onze illusies, blinde vlekken en onze ‘bedrading’, stuk voor stuk, een desastreuze uitwerking hebben op het ervaren van geluk. Hoe verschillend geluk er voor ons allen in de praktijk ook uit kan zien, we ervaren het allemaal op dezelfde momenten: wanneer het leven zich zo gedraagt als wij zelf willen. Als ingenieur drukt Gawdat deze stelling het liefst uit in een formule:

Geluk ≥ gebeurtenissen – verwachtingen

Ofwel: je ervaart geluk als gebeurtenissen in positieve zin afwijken van de verwachtingen die je ervan had, of er gelijk aan zijn. Als gebeurtenissen dus in overeenstemming zijn met je verwachtingen of zelfs beter dan wat je verwachtte, ben je gelukkig (of in ieder geval niet ongelukkig). Waarbij nog wel opgemerkt moet worden, dat het niet louter om de gebeurtenissen gaat maar vooral om hoe we ze ervaren, hoe onze perceptie is. Want uiteindelijk bepalen onze gedachten hoe gelukkig we ons voelen. Het zijn onze gedachten die van de onvermijdelijke pijn die ons allen ten deel valt ondraaglijk lijden maken. Gawdat betoogt dan ook, net als alle spirituele leraren die hij heeft geraadpleegd, dat we onze gedachten moeten trainen.

Mo Gawdat bij RTL Late Nigt

Ali

Gawdat is begonnen met het schrijven van zijn boek op het moment dat deze levensles zich op uiterst tragische wijze aan hem opdrong. Tijdens een kort bezoek aan zijn ouders in Dubai kreeg Gawdats zoon Ali, die studeerde in Boston, een blindedarmontsteking. Bij de operatie werd een injectienaald een paar millimeter te ver zijn aders in geduwd. De naald raakte een slagader, iets wat te laat door de artsen werd ontdekt. Ali stierf op de operatietafel. Voor Mo Gawdat was de dood van zijn zoon een onbeschrijflijk verlies. Tegelijkertijd beschouwde hij het als iets waarmee zijn geluksformule tot op het bot werd getest. En de formule werkte. Hij, zijn vrouw en dochter zijn nog altijd regelmatig bedroefd over Ali, maar ze lijden niet: ‘Onze harten zijn tevreden, blij zelfs. (…) Zelfs op momenten dat we het verdrietigst waren over het verlies van Ali, waren we nooit boos of rancuneus. We voelden ons niet verraden of depressief. We ondergingen de moeilijkste ervaring ooit zoals Ali dat zou hebben gedaan: vredig.’

Dood

Het verlies van zijn zoon zette Gawdat ertoe aan om zijn boek te schrijven. Het vormt ook de basis van het, volgens mij, mooiste hoofdstuk eruit dat gaat over de dood. De schrijver probeert met behulp van inzichten uit de kwantummechanica en de relativiteitstheorie van Einstein uit te leggen, dat de dood niet het einde van leven betekent. Onze fysieke vorm eindigt op het moment van sterven wel maar het leven blijft bestaan, omdat het leven meer omvat dan ons door ruimte-tijd beperkte lichaam. Onze geboorte is de ingang tot dat fysieke leven en onze dood de uitgang, maar ‘het leven staat daar los van en speelt zich daarbuiten af, zonder voor of na’.

Gawdat erkent ruiterlijk dat deze gedachtegang niet eenvoudig te doorgronden en ook niet zomaar te accepteren is. Tegelijkertijd leidde al zijn denken over de dood hem ook tot deze relatief simpele levensles: ‘Je gaat een keer dood, dus je kan maar beter een mooi leven leiden.’  Voor hem is juist het gegeven dat het onvermijdelijk is dat we doodgaan de aanjager om het leven ten volle te leven. Het was de dood van Ali die voor Mo Gawdat de essentie van het leven openbaarde: ‘De dood verankert ons in de waarheid. Het is een wegwijzer die een einde maakt aan alle illusies. (…) Als je de dood accepteert valt er niets meer te vrezen. Pas dan leef je zonder illusies. En zonder illusies bereik je opperste gelukzaligheid.’

Paula Borsboom

Mo Gawdat, De logica van geluk. Amsterdam: Uitgevrij Brandt, 2017

Wil je meer recensies lezen van Paula Borsboom?

• Niet altijd gelukkig in ‘Vaak ben ik gelukkig’ van Jens Christian Grondahl
• Altijddurende bijstand: Eindeloos ouderschap van Herman Vuijsje & Anneke Groen
• Recensie: De heks van Fjällbacka – Camilla Läckberg
• Vechten tegen windmolens in ‘Ons soort mensen’ van Juli Zeh
• Onaanraakbare krachtpatser in ‘Ik kom terug’ – Adriaan van Dis

(Taalfoutje gezien? Meld het dan. Alvast bedankt!)

Volg Sophia Magazine op Bloglovin of ontvang voortaan een melding in je mailbox als er een artikel verschijnt. Hoe? Door een – gratis – abonnement op Sophia Magazine te nemen: laat rechts bovenaan deze pagina je e-mailadres achter!