In het Watersnoodmuseum in Zeeland hangt in een vitrine een ouderwets, wat beduimeld kindertruitje. Het was gedragen door een kind dat tijdens de overstroming verdronk. Nooit is er in het gezin nog over dat kind gesproken. Pas na haar dood ontdekte men dat de moeder al die tijd het truitje had bewaard. Er werd halverwege de vorige eeuw in gezinnen niet over emoties gesproken. Wat de ouders allemaal hadden doorstaan in jaren van armoede, ziekte, oorlog – de kinderen wisten van niets.

Ongenaakbaar

Dat is ook het beeld dat naar voren komt in Ik kom terug van Adriaan van Dis. Niets wist hij van wat zijn moeder allemaal had meegemaakt. Pas als hij zelf de zestig al gepasseerd is, vertelt ze hem over haar leven. Een leven dat getekend is door de vroege dood van haar moeder, twee echtgenoten, twee dochters, een kleinkind. Ze maakte zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog mee en zat in een jappenkamp. Ze probeerde overeind te blijven door spiritisme en ze ontwikkelde een soort ongenaakbaarheid naar anderen toe.

Kwetsbaar

Oppervlakkig gezien lijkt het alsof de moeder, aan het eind van haar leven, alsnog open naar haar zoon wil zijn. En toch krijgt hij, en daarmee ook de lezer, nog steeds niet echt vat op deze uitzonderlijk eigenzinnige vrouw. De kwetsbaarheid die nodig is voor echt, doorleefd contact kan zij toch niet opbrengen. Ze blijft in zekere zin de ‘onaanraakbare moeder’, zoals van Dis haar ergens noemt. De zoon mag niet te dichtbij komen, al helemaal niet als het gaat om haar aftakelende lichaam: ‘Je mag me zo niet zien. Een zoon mag zijn moeder zo niet zien.’

Kracht

Zo waren de moeders vroeger. Verdriet en pijn werden overstemd door de mantra ‘flink zijn’. Elkaar aanraken, knuffelen – dat deed je niet. En je liet ook je naaktheid niet zien. Ondertussen gingen er wel krachtpatsers schuil achter en in die moederlijven. Van Dis laat daar een ontroerend voorbeeld van zien in een verhaal dat met vaart en humor is geschreven.

Paula Borsboom

Adriaan van Dis, Ik kom terug. Amsterdam/Anwerpen: Uitgeverij Augustus, 2014

Wil je meer recensies lezen? Bezoek dan de pagina Boeken.

(Taalfoutje gezien? Meld het dan. Alvast bedankt!)

Volg Sophia Magazine op Bloglovin of ontvang voortaan een melding in je mailbox als er een artikel verschijnt. Hoe? Door een – gratis – abonnement op Sophia Magazine te nemen: laat rechts bovenaan deze pagina je e-mailadres achter!