De vrouwen van Lazarus vertelt de geschiedenis van de hoogbegaafde fysicus Lazarus Iosofovitsj Lindt, een geniaal man die niet alleen uitblonk in wetenschappen, maar ook en bovenal in zijn vermogen tot liefhebben. Naast een beknopte Russische geschiedenis van de 20ste eeuw lezen we in dit ongewoon prachtig boek heel veel over de liefde: de vervoering, haar licht, de pijn, haar onvoorspelbaarheid, de poëzie, het verlangen. Maar hoe verheven die liefde soms ook kan zijn, het leven blijkt veel vaker een tranendal.

Lidotsjka

Zwarte Zee, 1985. Kleine Lidotsjka is op vakantie met haar ouders. Haar mama verdrinkt in zee, papa kort daarna in zijn tranen. Lidotsjka komt onder de kille hoede van haar grootmoeder Galina Petrovna te staan. Ze kent haar grootmoeder niet, noch haar overleden grootvader, Lazarus Lindt. En hoewel de twee mekaar nooit ontmoet hebben, is de gelijkenis met haar opa treffend. Naast enkele uiterlijke kenmerken blijkt dat ze zijn intellect heeft geërfd en ook zijn blind geloof in de liefde. Galina Petrovna heeft van de kleine Lidotsjka al een even grote afkeer als van de ondertussen gestorven Lindt.

Lazarus Iosofovitsj Lindt

Wie was nu die Lazarus Lindt? ‘Lazarus Iosofovitsj Lindt, academielid’, zei ze langzaam, raadselachtig en ietwat zangerig, en dat was natuurlijk geen uitleg voor een kind van vijf, natuurlijk, het was eigenlijk helemaal geen uitleg, maar gewoon, iets van een bezwering om het geheugen te doden, of van een gebed, om kwelduivels te vervloeken. Lidotsjka deed haar mond iets open, uit onbegrip. ‘Je opa.’

Moskou, 1918

Op achttienjarige leeftijd belandt de Joodse Lindt in Moskou, broodmager, met een leger luizen, maar gezegend met een briljant verstand. Tsjaldonov Sergej Aleksandrovitsj, directeur van de faculteit wis- en natuurkunde van de Moskouse universtiteit MGOE, is verbluft over het genie dat op de drempel staat en aarzelt geen seconde om hem naast een bestaan, werk en perspectieven, ook zijn levenslange, oprechte vriendschap te schenken.

Maroesja

Zijn echtgenote, de mooie Maroesja, is vast het schitterendste personage in het boek. Ook letterlijk. Ze geeft namelijk licht. Licht dat alleen Lindt ziet, omdat alleen hij zo hard kan liefhebben. Lindt wordt kind aan huis van de Tsjaldonovs – alweer letterlijk. Maroesja, die zowat alle kloosters afgelopen heeft met smeekbedes tot ontelbare heiligen, wordt uiteindelijk gehoord. Ze krijgt haar kind op negenveertigjarige leeftijd: de achttienjarige Lazarus Iosofovitsj Lindt. De huiselijke gezelligheid bij de Tsjaldonovs voel je echt, de kinderloze Maroesja is misschien wel de grootste moederkloek uit de literatuur.

Ensk, 1941

De politieke omwentelingen van de jaren ’20 en de verschrikkingen van de jaren ’30 gaan bijna ongemerkt aan Lindt voorbij. Maar in 1941 worden ze gedwongen geëvacueerd uit Moskou naar Ensk, het lot van zo’n negen miljoen mensen in Rusland in dat jaar. Ensk is een fictieve naam, maar het is duidelijk dat het een verafgelegen stad moet zijn, met extreem koude temperaturen. Ook in die vreselijk moeilijke periode is het Maroesja die leven en licht brengt. Ze redt vreemden, laat hen bij hen inwonen, zorgt voor andermans kinderen, zodat er in het huis voortdurend een drukte van jewelste heerst.

Galotsjka

Zelfs wanneer Maroesja sterft, houdt Lindt niet op van haar te houden. Maar zijn voorraad liefde raakt nooit uitgeput, en de tweede vrouw voor wie Lindt een allesomvattende liefde opvat, is Galotsjka, amper 17 jaar oud. Lindt is 30 jaar ouder, maar voor hem heeft liefde niets met leeftijd te maken. Galotsjka is een beeldschoon, maar nogal dom meisje. Ze wordt helemaal in de sovjetsfeer opgevoed. Haar vader is partijsecretaris, Galotsjka komsomollid. Wanneer er ferm tegen haar zin een huwelijk geregeld wordt met Lindt – op dat moment al een sovjetgeleerde met heel veel aanzien – breekt Galotsjka. In duizend stukken breekt ze, en ze zal nooit meer helemaal opgelapt worden. Ze breekt ook met haar ouders, voorgoed. In het boek en volgens haar paspoort gaat ze voortaan als Galina Petrovna Lindt door het leven. Nu ja, leven…

Borik

Ze haat Lindt vanaf de eerste dag, ze lijdt aan een soort ‘Lindtofobie van het zuiverste water’. Ook aan het kind dat ze verwacht, heeft ze meteen een bloedhekel. Wanneer Borik zijn eerste stapjes zet of zijn eerste woordjes zegt, is er niemand om zich daarover te verheugen. Borik leeft als een schim in hun huis. Pas drie dagen na zijn huwelijk, merkt Lindt het vertrek van zijn zoon op.

Lidotsjka

Ongelooflijk hoe Borik toch tot een liefhebbende echtgenoot en vader opgroeit. Maar het geluk is nooit van lange duur. Zijn dochter Lidotsjka wordt wees op haar vijfde en belandt bij Galina Petrovna (vroeger Galotsjka). Het laatste hoofdstuk is helemaal gewijd aan Lidotsjka: hoe het haar vergaat in het huis van Galina Petrovna, in haar leven, in de balletacademie, in de liefde, in de eenzaamheid. Hoe ze vergaat van heimwee naar haar mama, naar thuis, naar vroeger, naar warmte. Hoe ze haar recht op geluk, amper hoorbaar, opeist.

Naast de tragiek van de Russische geschiedenis van de twintigste eeuw, die tot op ongeveer elke bladzijde van dit boek doorsijpelt, serveert Marina Stepnova ons de kleinmenselijke tragiek van het bestaan. Wil de schrijfster ons waarschuwen? Is geluk zeldzaam en vluchtig? Stelt een mensenleven dan zo weinig voor? Misschien. Maar als je liefhebt, wordt het leven op z’n minst een stuk draaglijker. En alleen dankzij die liefde krijgt het bestaan af en toe een heerlijke, feestelijke vanzelfsprekendheid met een schitterende glans, zoals zo vaak het geval was in het leven van Lazarus Lindt.

Wil je meer recensies lezen van Nele Ninclaus?

• • Recensie: Misdaad en straf – Fjodor Michajlovitsj Dostojevski
  • Recensie: De eenzame stad – Olivia Laing
  • Samenleven met gezond verstand – Patrick Loobuyck
  • De dood van Ivan Iljitsj – Lev Tolstoj
  • Zulajka opent haar ogen van Guzel Jachina
  • De verovering van de vrijheid – Alicja Gescinska
  • Het achtste leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili
  • Weg van liefde – Alain de Botton

(Taalfoutje gezien? Meld het dan. Alvast bedankt!)

Volg Sophia Magazine op Bloglovin of ontvang voortaan een melding in je mailbox als er een artikel verschijnt. Hoe? Door een – gratis – abonnement op Sophia Magazine te nemen: laat rechts bovenaan deze pagina je e-mailadres achter!