In de tweede helft van de vorige eeuw waren het de machines, televisie en supermarkten die het leven op het platteland radicaal veranderden. Wim Sonneveld bezong dat in Ons dorp en Geert Mak schreef erover in Hoe God verdween uit Jorwerd. In Ons soort mensen van Juli Zeh zijn het windmolens die het dorpsleven kapot lijken te maken.
Unterleuten is een fictief dorp in Brandenburg. Voor de Wende lag het in de DDR. De jongeren zijn eruit weggetrokken, omdat er geen toekomst voor hen was. Millennials die snel geld verdienen in de creatieve industrie of de consultancy, zijn in de leegstaande huizen gaan wonen, maar hebben geen benul van de mores in een dorp. Dat het in een samenleving waar de tegenstellingen zo veelkleurig zijn (oud en jong, Ossies en Wessies, arm en rijk, man en vrouw) wel tot conflicten moet leiden, laat Zeh overtuigend zien. Ze doet dat op ingenieuze wijze: alle belangrijke dorpsbewoners zijn om de beurt verteller. Zo wordt het voor de lezer klip en klaar duidelijk: iedereen is overtuigd van het eigen gelijk, allemaal vegen ze hun eigen straatje schoon en wijzen met een beschuldigende vinger naar de anderen.
Vete
Unterleuten is van hogerhand aangewezen als plek waar windmolens gebouwd zullen worden. Er wordt een avond belegd in de dorpskroeg, de Märkische Landmann. Direct na die tumultueus verlopen bijeenkomst vlamt de aloude vete tussen Gombrowski en Kron op. Gombrowski is zoon van een landeigenaar, die zich lange tijd verzette tegen de collectivisering van de landbouw zoals die in de DDR-tijd werd doorgevoerd. Aan dat verzet kwam een einde toen boze landarbeiders, waaronder Kron, brand stichtten in het huis en de schuren van de familie Gombrowski: de landerijen en machines werden daarna overgedragen aan de Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft (LPG), de Gute Hoffnung. Op dat bedrijf wordt Kron eerst voorwerker en later brigadeleider.
Gombrowski heeft zijn vader op diens sterfbed beloofd, dat hij er alles aan zou doen om de landerijen terug te krijgen. Hij wordt uiteindelijk voorzitter van de Gute Hoffnung en daarmee een invloedrijk persoon in de dorpsgemeenschap. Na de Wende wordt de LPG omgevormd tot de Ökologica BV. Kron verzet zich heftig tegen deze ontwikkeling uit naam van zijn communistische idealen. Maar delft uiteindelijk toch het onderspit na een schimmig ongeluk, waarbij hij blijvend letsel oploopt en een andere tegenstander van Gombrowski’s plannen het leven laat.
Intriges
De tweestrijd tussen Gombrowski en Kron laat geen van de oude dorpsbewoners onberoerd: allemaal zijn ze er op één of andere manier mee verbonden en moeten ze partij kiezen. Maar er hebben zich inmiddels ook nieuwkomers in Unterleuten gevestigd: een ontgoochelde universiteitsdocent met zijn jonge vrouw en hun kind, een paardentrainster en haar vriend die game-ontwikkelaar is.
Aanvankelijk lijkt het windmolenplan het dorp weer op de bekende manier in tweeën te delen: het kamp Gombrowski en het kamp Kron. Maar de nieuwkomers hebben ook allemaal hun eigen agenda en proberen daarnaast vat te krijgen op wat zich onder de oudgedienden afspeelt. Daardoor wordt het politieke spel een stuk ingewikkelder en het verhaal spannender.
Als lezer krijg je alle intriges steeds weer vanuit een ander perspectief te zien, omdat elk hoofdstuk een andere verteller heeft. Je beleeft zo van binnenuit hoe iedereen in Unterleuten totaal verstrikt raakt in de intriges en uiteindelijk kopje onder gaat. Aan het einde zijn er geen winnaars – iedereen heeft verloren.
Ons soort mensen is fictie
In haar boek schetst Juli Zeh binnen de grenzen van een klein dorp een halve eeuw Duitse geschiedenis. Ze laat zien wat de politiek in de DDR voor effecten had op de dorpsbewoners, wat de Wende deed met het dorpsleven en welke vooroordelen West- en Oost-Duitsers over en weer (nog steeds) hebben. Unterleuten is op zo’n manier beschreven dat ieder die wel eens in Brandenburg is geweest, de indruk zal krijgen dat het dorp werkelijk bestaat. Die indruk lijkt te worden versterkt door internet: Unterleuten heeft daar een eigen website, net zoals de plaatselijke vogelbescherming.
Geert Mak heeft zijn boek Hoe God verdween uit Jorwerd geschreven op basis van eigen observaties en interviews met de bewoners van Jorwerd. In de epiloog van Zeh’s boek lijkt het alsof daar hetzelfde procedé is toegepast: een journalist is op het verhaal over Unterleuten gekomen door een krantenbericht. Hoe realistisch de sfeer en beschrijvingen in het boek ook zijn en hoe ingenieus deze (online) waarheidsclaims, Ons soort mensen is fictie. Fictie waar je als lezer helemaal in meegezogen wordt.
Paula Borsboom
Wil je meer recensies lezen van Paula Borsboom?
(Taalfoutje gezien? Meld het dan. Alvast bedankt!)
Volg Sophia Magazine op Bloglovin of ontvang voortaan een melding in je mailbox als er een artikel verschijnt. Hoe? Door een – gratis – abonnement op Sophia Magazine te nemen: laat rechts bovenaan deze pagina je e-mailadres achter!
Leave A Reply