Zowel in de roman Veranderend licht als De tijd die nodig is is de hoofdpersoon een vrouw van rond de vijftig die terugblikt op haar leven. Dat zelfonderzoek is zo indringend en eerlijk, dat de lezer een glashelder beeld krijgt van het personage. Ook in zijn nieuwste boek, Vaak ben ik gelukkig, gaat de Deense auteur Jens Christian Grondahl op deze manier te werk.

Opdringerige hond

Hoofdpersoon in dit boek is Ellinor. Ze is de dochter van een alleenstaande moeder, geboren uit een heimelijke en beladen affaire. Daarover hoort ze meer als ze veertien is. Vanaf dat moment weet Ellinor: ‘Ik was een vergissing, ik had nooit geboren mogen worden.’ Ze begrijpt dan ook waarom zij en haar moeder in zo’n isolement leven: de eenzaamheid van haar moeder wordt de hare. Net zoals de schaamte van haar moeder nu ook haar achtervolgt, ‘als een opdringerige hond zonder baasje’. Altijd was Ellinor op haar hoede, deed ze haar best niet op te vallen en leerde zich aan te passen. ‘Het geheim kleefde aan ons allebei als een ongewenste lichaamsgeur, de eeuwige angst om te worden ontmaskerd, herkend, nagewezen.’

Onze man

De enige met wie Ellinor meer contact krijgt, is Anna. Samen met haar echtgenoot Henning raakt Ellinor bevriend met Anna en haar man George. De twee vrouwen ontwikkelen een hechte band met elkaar; toch vertelt Ellinor ook aan Anna niets over haar diepste geheim. Dat doet ze pas op het moment dat het boek begint: “Nu is jouw man ook dood, Anna. Jouw man. Onze man.” Anna zelf is al heel lang dood, net als Henning. Zij zijn om het leven gekomen na een skiongeluk. Enkele jaren na die tragische gebeurtenis zijn George en Ellinor met elkaar getrouwd. Nu ook George overleden is, kan Ellinor haar verhaal vertellen: Vaak ben ik gelukkig wordt gepresenteerd als een lange brief van Ellinor aan Anna.

Mooi leven

In het verhaal wordt op pijnlijke manier duidelijk hoe diep het besef zich van Ellinor meester heeft gemaakt, dat ze een bedrieger is. Ze voegt zich rimpelloos in het leven van haar moeder, van Henning van George en zijn kinderen, zonder zelf echt tevoorschijn te komen. Ze heeft de plek en daarmee het leven van Anna overgenomen. Aan de buitenkant lijkt het een best leuk leven dat ze zo heeft opgebouwd, maar vanbinnen is er nog altijd de eenzaamheid en het verdriet. ‘Vaak ben ik gelukkig en zou ik toch graag willen huilen’ – de woorden uit het motto zouden van Ellinor kunnen zijn.

Degene die dit misschien het beste doorziet, is haar moeder. ‘Je hebt een mooi leven gekregen’, zei ze terwijl ze haar ogen sloot in de zon. ‘Ja,’ zei ik. En in een plotselinge ingeving stak ik mijn hand uit naar de hare, die losjes langs de armleuning van de ligstoel naar beneden hing. Ik kreeg er al bijna spijt van, maar ik deed het toch en ik voelde hoe haar vingers zich om de mijne sloten.

Ibsen

Vaak ben ik gelukkig is een roman die gaat over het onvermogen van mensen om elkaars geluk en ongeluk volledig te delen en over de krampachtige pogingen die we desondanks doen om zo dichtbij mogelijk te komen. In dat opzicht heeft Grondahl een thema aangesneden dat niet bijster origineel is in de literatuur. Hij verwijst daar zelf ook naar door Ibsens toneelstuk De vrouw van de zee aan te halen, waarin het ‘vaak ben ik gelukkig’ ook een tragische ondertoon heeft. Tegelijkertijd vertelt Grondahl zijn verhaal in zulke trefzekere zinnen en zijn de personages zo overtuigend, dat het de lezer van begin tot eind in de greep houdt.

Paula Borsboom

Jens Christian Grondahl, Vaak ben ik gelukkig. Amsterdam: Meulenhof, 2017.

Wil je meer recensies lezen van Paula Borsboom?

• Altijddurende bijstand: Eindeloos ouderschap van Herman Vuijsje & Anneke Groen
• Recensie: De heks van Fjällbacka – Camilla Läckberg
• Vechten tegen windmolens in ‘Ons soort mensen’ van Juli Zeh
• Onaanraakbare krachtpatser in ‘Ik kom terug’ – Adriaan van Dis

(Taalfoutje gezien? Meld het dan. Alvast bedankt!)

Volg Sophia Magazine op Bloglovin of ontvang voortaan een melding in je mailbox als er een artikel verschijnt. Hoe? Door een – gratis – abonnement op Sophia Magazine te nemen: laat rechts bovenaan deze pagina je e-mailadres achter!