‘Als ik ’s ochtends wakker word, denk ik: deze dag is van mij! Ik beslis of ik op sta of blijf liggen. Daarmee beslis ik ook hoe laat ik op mijn werk kom. Ik kies zelf of ik gezond wil eten of een vette bek haal. Ik doe mee aan vergaderingen of ik ontloop ze. Als ik weg blijf, krijg ik vast op mijn lazer van mijn leidinggevende, maar dan nog kan ik daarvoor kiezen. De dag is immers van mij en alleen ik ben verantwoordelijk voor mijn gedrag!’

Als jij je zo gedraagt, draag dan ook de consequenties

Wat heerlijk als je zo je tegen je dagen kunt aankijken: jouw tijd, jouw keuze hoe je die besteedt en de consequenties van je keuzes aanvaarden. Jij kunt het ook leren! Daarom een uitstapje naar de wereld van gedragsanalyse en -beïnvloeding. Wat je ook doet op een dag, het is allemaal gedrag. Of je nou slaapt, op staat, naar een vergadering gaat of juist lekker gaat spijbelen, het is allemaal gedrag. Er bestaat een heel simpele regel: gedrag is alles wat een overledene niet kan.

Gedrag ontstaat door antecedenten, aanjagers, alles wat er gebeurt voor je bepaald gedrag vertoont. Je voordeurbel gaat, je loopt naar de deur en doet die open. Als de bel niet was gegaan, had je de deur niet opengedaan.

Verschillende soorten consequenties

Of je gedrag volhoudt, wordt bepaald door de consequenties: wat gebeurt er nadat je bepaald gedrag hebt vertoont? Bijvoorbeeld: de deurbel gaat, je doet open en je vriendin staat voor de deur met een lekkere lunch. Maar het kan ook zijn dat het het zoveelste schoolkind is dat aanbelt om loten te verkopen, kinderpostzegels of iets dergelijks. Als de deurbel het komend uur gaat, doe je misschien niet meer open.

Er bestaan verschillende soorten consequenties met verschillend effect. Je kunt ze verdelen in twee soorten: consequenties die gedrag doen toenemen en die ze doen afnemen.

• Krijgen wat je wilt (beloning)
• Proberen iets te ontlopen (vermijden)
• Je krijgt iets wat je niet wilt (straf)
• Iets kwijtraken wat je wilde houden (verlies)

Consequenties die gedrag doen toenemen

Je krijgt wat je wilt (beloning)

Eén van de effectiefste consequenties om positieve gedragingen te verduurzamen, is de beloning. Een beloning kan zowel materieel als immaterieel zijn. Complimentjes, schouderklopjes, bonussen, openlijke waardering, het maakt niet uit, zolang de ontvanger het maar als een beloning ervaart.

Je probeert iets te ontlopen (ontmoediging/dreiging)

Gewenst gedrag kan ook in stand gehouden worden door dreiging met onwelkome consequenties als dat gedrag niet vertoond wordt. Een voorbeeld daarvan is straf. Zoals je een kind dreigt met straf als hij te laat thuis komt.  Dan zal hij op tijd komen, om de straf te ontlopen, niet omdat hij eerder thuis wil zijn. Het nadeel is dat het ongewenste gedrag in volle hevigheid terugkomt, als de dreiging verdwenen is en het tot dan toe vertoonde gewenste gedrag verdwijnt.

Consequenties die gedrag doen afnemen

Je krijgt wat je niet wilt (straf)

Mensen zullen gedrag minder vaak vertonen als het gevolgd wordt door iets wat zij niet willen. Als je gewend bent om vier keer per dag een sigaretje op te steken in de baas zijn tijd, zou dat zo maar ineens kunnen veranderen als je voor iedere keer dat je gaat roken 15 minuten langer moet doorwerken. Met als gevolg dat jij dagelijks minstens een uur langer op kantoor zit dan je collega’s.

Een beloning kan ook een onbedoelde straf zijn: Bij het behalen van een target word je luidruchtig geprezen en in het zonnetje gezet, terwijl je daar een bloedhekel aan hebt en het liefste zou wegkruipen.

Je raakt kwijt wat je wilde houden (verlies)

Soms leidt ongewenst gedrag tot het verliezen van iets dat je wilde houden, bijvoorbeeld respect, waardering, vrijheid of een positie. De angst om iets kwijt te raken, is een sterke motivator om af te zien van bepaald gedrag.

Op deze manier kun je naar je eigen gedrag kijken en bedenken wat de consequenties zijn. Als je wilt kiezen voor een ongewenst insteek (zoals te laat komen, een vergadering overslaan, etc.) bedenk dan wat de consequenties kunnen zijn. Als je die consequenties niet wilt dragen, dan moet je je anders gedragen.

Meer lezen? Het a, b, c van OBM – Francine ten Hoedt en Philine Spruijt.

Francine ten Hoedt en Philine Spruijt zijn de oprichters van De CoachingCarrousel en hebben gezamenlijk al meer dan veertig jaar ervaring in coaching, conflictbemiddeling en training. Daarnaast zijn ze auteurs van verschillende boeken en de ontwikkelaars van De Veertig Vileine Vragen voor… reeks. www.coachingcarrousel.com

Meer artikelen lezen over De Veertig Vileine Vragen? Lees bijvoorbeeld dit artikel.

(Taalfoutje gezien? Meld het dan. Alvast bedankt!)

Volg Sophia Magazine op Bloglovin of ontvang voortaan een melding in je mailbox als er een artikel verschijnt. Hoe? Door een – gratis – abonnement op Sophia Magazine te nemen: laat rechts bovenaan deze pagina je e-mailadres achter!